Bạn có thể đã nghe nhiều về virus máy tính, nhưng phần mềm độc hại (malware) còn nhiều hơn thế. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt các loại malware phổ biến và cách chúng tấn công, từ đó có biện pháp phòng chống hiệu quả.
Malware: Thuật ngữ chung cho mọi mối đe dọa
Malware là thuật ngữ tổng quát để chỉ bất kỳ loại phần mềm nào được tạo ra với mục đích gây hại cho hệ thống máy tính, máy chủ hoặc mạng. Hầu hết chúng ta thường gọi chung là “virus”, nhưng thực tế, có rất nhiều loại malware khác nhau, mỗi loại có cách tấn công và mục tiêu riêng.
Việc hiểu được sự khác biệt này giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về các mối đe dọa và chọn đúng công cụ để bảo vệ thiết bị của mình.
1. Virus: Phần mềm tự sao chép
Một virus là một đoạn mã độc hại có khả năng tự sao chép và chèn vào các tệp tin hợp lệ khác trên máy tính của bạn.
- Cách lây lan: Virus thường lây lan khi bạn mở một tệp tin bị nhiễm (ví dụ: một tài liệu Word, một tệp thực thi
.exe). Khi tệp tin đó được kích hoạt, virus sẽ tự động gắn vào các tệp tin khác, sẵn sàng lây lan sang các máy tính khác. - Mục tiêu: Gây hỏng hóc hệ thống, xóa tệp tin, làm chậm hiệu suất máy tính.
- Ví dụ: Melissa, CIH (Chernobyl).
2. Trojan (Trojan Horse): Kẻ giả mạo đáng sợ
Lấy cảm hứng từ con ngựa gỗ thành Troy trong thần thoại Hy Lạp, một Trojan là một phần mềm độc hại tự ngụy trang dưới dạng một chương trình hợp lệ, hữu ích hoặc hấp dẫn.
- Cách lây lan: Bạn tải về và cài đặt một trò chơi, một phần mềm miễn phí, hoặc một trình duyệt web có vẻ hợp lệ. Bên trong nó, một Trojan được giấu kín.
- Mục tiêu: Trojan không tự sao chép. Mục tiêu của nó là tạo ra một “cửa hậu” (backdoor), cho phép hacker truy cập và kiểm soát máy tính của bạn từ xa. Từ đó, chúng có thể đánh cắp dữ liệu, cài đặt mã độc khác, hoặc sử dụng máy tính của bạn để tấn công người khác.
- Ví dụ: Các phần mềm giả mạo dưới dạng ứng dụng diệt virus miễn phí, các file game crack.
3. Worm: Sâu máy tính tự nhân bản
Một worm là một loại malware có khả năng tự sao chép và lây lan qua mạng máy tính mà không cần sự can thiệp của người dùng.
- Cách lây lan: Worm khai thác các lỗ hổng bảo mật trong hệ thống mạng để tự động nhân bản và lây lan từ máy này sang máy khác, thường qua email, tin nhắn, hoặc các lỗ hổng hệ điều hành.
- Mục tiêu: Gây quá tải mạng, làm chậm hệ thống, và cài đặt các malware khác. Chúng là tác nhân chính trong nhiều cuộc tấn công DDoS lớn.
- Ví dụ: Conficker, Stuxnet.
4. Spyware: Phần mềm gián điệp bí mật
Spyware là một loại malware được thiết kế để theo dõi hoạt động của bạn một cách bí mật và thu thập thông tin cá nhân.
- Cách lây lan: Thường được cài đặt mà bạn không hề hay biết, kèm theo một phần mềm miễn phí khác.
- Mục tiêu: Thu thập thông tin nhạy cảm như tên người dùng, mật khẩu, số thẻ tín dụng, lịch sử duyệt web và thậm chí là các phím bạn gõ trên bàn phím (keylogging).
- Ví dụ: Pegasus (spyware cao cấp), các phần mềm quảng cáo có hành vi theo dõi.
Cách phòng chống chung
Mặc dù mỗi loại malware có cách tấn công riêng, các biện pháp phòng chống lại chúng đều có những điểm chung:
- Sử dụng phần mềm diệt virus và anti-malware uy tín: Luôn cập nhật phần mềm bảo mật của bạn. Các công cụ này được thiết kế để phát hiện và loại bỏ tất cả các loại malware.
- Cẩn trọng khi tải xuống: Chỉ tải phần mềm từ các nguồn chính thức và đáng tin cậy.
- Cập nhật hệ điều hành và ứng dụng: Luôn cập nhật hệ thống để vá các lỗ hổng bảo mật mà malware có thể khai thác.
- Thận trọng với email và tệp đính kèm: Đừng mở các tệp đính kèm từ những email đáng ngờ.
Xem thêm: Phần mềm diệt virus tốt nhất
Kết luận
Malware không chỉ là một mà là một họ các mối đe dọa với những chiến thuật tấn công khác nhau. Bằng cách phân biệt rõ ràng giữa virus, Trojan, worm và spyware, bạn sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về an ninh mạng và biết cách tự bảo vệ mình khỏi những mối nguy hiểm này.
